بید

                            

'''بید لباس''' نوعی حشره است از راسته پولک‌بالان (Lepidoptera). الف- بیولوژی حشره بید: حشره بید پروانه کوچکی است با نام علمی tincola biseliella به رنگ زرد که طول بدن آن ۱۲-۹ میلیمتر می باشد . پروانه های ماده در طول ۳-۲ هفته از عمر خود در حدود صد تخم در محل

تاخوردگی های فرش و یا سایر منسوجات پشمی می گذارند . تخم های این پروانه در یکی از مراحل عمر خود به صورت « لارو » در می آیند ، اگر خسارات حاصل از بید روی پشم شود و متوجه می شویم خسارات توسط بید بالغ نیست ، بلکه توسط نوزاد اوست ، یعنی همان لارو که برای رشد خود از پروتئین موجود در پشم تغذیه نموده و با تنیدن تار درروی پشم و حفر دالان هایی در داخل الیاف به آن صدمه می زنند و پس از تبدیل شدن به بید ، دوباره تخم گذاری می کنند ، به این ترتیب تعداد لاروها افزایش می یابد . یک حشره بید قادر است پس از چهل نسل در حدود ۴۲ کیلوگرم پشم را نابود کند و در نتیجه میزان تخریب فرش نیز زیاد می شود  

                                                                                                                                                                                                                                  مبارزه با آن به طور کامل امکان پذیر و آسان است . بید از زمان قدیم شناخته شده بود و در هر دوره ای روشهایی برای مبارزه با آن ایجاد شده بود ، اما به طریقه صنعتی و در مقیاس بزرگ به کار گرفته نشده اند ، مانند سرد کردن با استفاده از مواد طبیعی . در ایران و برخی از نقاط دنیا مرسوم است که فرشها را لوله و یا تا کرده و در میان آن ها حبه های نفتالین و یا کافور قرار می دهند تا بخارهای متصاعده از این مواد محیط زیست را برای این حشره نامناسب سازد ، که البته طریقه ای به نسبت قدیمی ولی با ارزش و مفید است . - چهار روش عمده برای مبارزه با بید وجود دارد : ۱- مسموم کردن محیط تغذیه و تنفس لارو : در این روش از بخارات مسمومی استفاده می شود که برای لارو کشنده می باشد . البته علاوه بر لارو خود بید نیز از بین می رود ، اما تخم بید باقی می ماند . پس کاربرد این روش دائمی نیست . موادی که در این روش استفاده می شود نباید برای انسان مضر باشد ، مثلاً سیانید هیدروژن(HCN) برای خود انسان نیز خطرناک است و نباید بکار رود . در گذشته از گاز(SO2) برای این منظور استفاده می شده که مقدار زیاد آن نیز برای انسان مضر است. امروزه از مواد آلی مثل نفتالین استفاده می شود ، که به دلیل پایین بودن نقطه جوش آن در یک محیط بسته غلظت گاز آن افزایش پیدا می کند ، بنابراین در یک فضای بسته مانند درون یک چمدان که لباسهای پشمی داخل آن قرار دارد روشی ارزان و راحت است . علاوه بر نفتالین ، ماده آلی دیگر به نام پارادی کلروبترن به کار می رود که عملکردی بهتر دارد ، بوی تند و زننده ندارد و بوی آن نسبت به نفتالین زودتر زدوده می شود .از کافور نیز به عنوان ماده ضد بید استفاده می شود که تاثیر آن به مراتب از نفتالین و پارادی کلروبترن کمتر است و بر روی بید قالی هم تاثیر ندارد . ۲- جلوگیری از خسارت بید با روش سرد کردن : در این روش کالای پشمی را در سرما نگهداری می کنند ، مثلاً در انگلستان و آمریکا جهت نگهداری پوست خز از این روش استفاده می شود . در این روش بید از بین نمی رود بلکه به خواب می رود و در صورت گرم شدن ، فعالیت خود را شروع می کند ، تنها کاری که می توان انجام داد این است که با گرم کردن و سرد کردن متوالی لاروها را از بین برد . بعنوان مثال : کالا ابتدا در دمای (۸- سانتیگراد ) و بعد در دمای (۱۰ درجه سانتیگراد) قرار داده می شود . این عمل چند بار تکرار می شود . بعد از تکرار این عمل و از بین رفتن لاروها ، می توان کالا را در دمای (۵-۴) درجه برای مدت زمان طولانی و به دور از آسیب بید نگهداری نمود . ۳- مسموم کردن بید از طریق تماس با سم : در این روش ماده به کار برده شده باعث مسموم شدن و از بین رفتن بید و لارو می گردد . سم (D.D.T) که مشتق از دی فنیل متان است ماده ای است ارزان قیمت و به میزان (۲۵/۰-۱/۰) درصد برای ضد بید کردن پشم استفاده می شود . ثبات شستشویی ندارد یعنی در اثر شستشوی کالا از بین می رود . استفاده از آن در طبیعت ممنوع است که به دلیل غیرقابل تجزیه بودن آن می باشد . ماده دیگری که به عنوان جایگزین آن به کار می رود ، کلروفنیل کلرومتیل سولفور (CCS) می باشد . مواد به کار رفته در این روش به صورت سطحی روی الیاف می نشیند و به مرور زمان از کالا جدا شده و یا بر اثر شستشو از بین می رود . ۴- استفاده از داروهایی که بر دو قسم می باشند : الف – غیر ماکول کردن کالا ( غیر قابل خوردن کردن کالا ) گفتیم ساختار شیمیایی پشم کراتین است ، یعنی پیوندهای دی سولفیدی بین زنجیره‌ها وجود دارد که لارو این پیوندها را شکسته و بعد زنجیره های پروتئینی را خورده و هضم می کند . حال اگر این پیوندها شکسته شده و با ترکیباتی مانند فرم آلدئید دوباره پیوند داده شوند ، به دلیل تغییر نوع پیوند لارو قادر به شکستن این پیوند نبوده و پشم برلای لازو قابل خوردن نمی باشد . ب – مسموم کردن لارو از طریق خوردن کالای مسموم : در این روش پشم مسموم و آلوده می شود که در صورت خورده شدن پشم توسط لارو ، لارو از بین می رود . این مواد جذب پشم می شوند و از ثبات شستشویی نسبتاً خوبی برخوردار می باشند . از ویژگی هایی که این مواد باید داشته باشند عبارتند از : ۱- بر خصوصیات فیزیکی الیاف ، مانند : زیردست و استحکام الیاف اثر نامطلوب نداشته باشند . ۲-رنگی نباشند ، زیرا باعث لگه گذاری بر روی پشم می شوند . ۳-از نظر شیمیایی اثر سوء بر ثبات رنگ نداشته باشند . ۴-برای انسان ایجاد حساسیت یا مسمومیت نگنند . ۵- قیمت آنها مناسب باشد . تحقیقات دامنه داری برای مواد ضد بید انجام گرفته که مواد تولید شده تا حد امکان ویژگی های ذکر شده در بالا را داشته باشند . از جمله این مواد می توان به : سدیم فلوراید ، آلومینیم فلوراید ، اسید پتاسیم فلوراید ، آلومینیوم فلور و آنتیمون اشاره کرد که بسیاری از ویژگیهای بالا را دارد و تنها ثبات شستشویی چندان بالایی ندارند . امروزه از ترکیبات آلی جدیدی استفاده می شود که شبیه رنگهای اسیدی میلینگ بوده و حتی زمان رنگرزی می توان همراه رنگ استفاده کرد . این مواد در مراحل مختلف پشم شویی ، رنگرزی و حتی بعد از بافت فرش می توان به کار برد و مقدار مصرف این مواد حدود (۳-۵/۱) درصد است و از جمله این ترکیبات می توان به موارد زیر اشاره کرد .